دستاورد تواضع

دو روز پیش گفت: «حالا که به پایان سال رسیده‌ایم و به پشت سر خودم نگاه می‌کنم، می‌بینم که امسال هیچ دستاوردی نداشته‌ام جز» یکی‌دو کار کوچک و ساده‌ای که نام برد. و ناخوش بود از این‌که چیزی، کاری، محصولی برای ارائه و عرضه ندارد؛ گوئی این نداشتن باعث هدررفت عمر و مایۀ شرمساری است. نمی‌دانم کجا خواندم، یادم نمی‌آید چه کسی گفته، که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین و ارزشمند‌ترین دستاوردهای انسان تواضع و فروتنی است. تلاش بسیار می‌خواهد تا انسان گردن‌کشی را کنار بگذارد و خم شود؛ فهم بسیار لازم است تا انسان خود را بزرگ و مهم نبیند. به‌علاوه، فروتنی حد و پایان و انتهایی هم ندارد. نامحدود و مستمر می‌توان فروتن بود. این فروتنی گشودگی به روی کمالات اشیاء و اشخاص و هستی است و انسان را بهره‌مند، بلکه سرشار می‌سازد از غنای وجود. اما فروتنی در برابر چه؟ فروتنی در برابر دیگران، طبیعت، تاریخ، سنت، جهان و اساساً کل هستی و شاید همه‌چیز.

 غزالی فر